#OSET ALFABESİ#HARFLER ve OKUNUŞLARI##BEŞİNCİ DERS#

*
*
DERS (УРОК) 5 SES BİLGİSİ (Fonetik)
*
1. Harf (дамгыæ) гы ğ Türkçe de ki yumuşatılmamış ğ sesidir.
Ağa, ağız, ağaç, ağlama da kullanılan ğ sesi (мьр) ile seslendirilmelidir.
*
a. Aşağıdaki harf bileşimlerini (вазьгджьн дамгыæ) okuyalım.
*
гыа ğa,
гыæ ğæ,
гые ğye,
гыи ği,
гыо ğo,
гыу ğu,
гыуь ğuı,
гыь ğı,
агы ağ,
æгы æğ,
егы yeğ,
игы iğ,
огы oğ,
угы uğ,
ьгы iğ
*
b. Aşağıdaki sözcükleri (дзьрд) okuyalım.
*
æгыдау æğdau adet (örf)
сьзгыæрин şıjğærin mücevher
сьгыдæг şığdæg temiz
зьнаргы jınarğ pahalı
аргы arğ fiyat
даргы darğ uzun
цьрагы sırağ lamba
згыæльн jğælın saçılmak
*
Alanca-Ostçe-İroncada
гы ğ harfiyle (дамгыæ) başlayan sözcüğe rastlanmaz.
Yalnızca aşağıdaki ünlemler (хыæрь ньсaн, nidalar) bulunur.
Bu ünlemlerdeki гы ğ sesi (мьр) biraz yumuşatılarak h sesi ile okunmalıdır.
Bu ünlemler Türkçe karşılıklarıyla benzerdir.
*
Örneğin:
*
гъаа *haa] ğaa haa!, гъæй [hæй+ ğæy hey!, гъæйтт! [hæйтт] ğæytt heyytt! vs.. gibi.
*
c. Aşağıdaki sözcükleri (дзьрд) okuyalım.
*
æгыдау æğdau adet (örf)
æгынæг æğnæg düğme
сьгыдæг şığdæg temiz
аргы arğ fiyat
цьрагы sırağ lamba
сьзгыæрин şıjğærin mücevher
æгыгыæд æğğæd yeter
зьнаргы jınarğ pahalı
даргы darğ uzun
згыæльн jğælın saçılmak
*
2. Aşağıdaki sözcük çiftlerini okuyalım ve г g ile гы ğ arasındaki farkı görelim.
*
pаг rag çok uzun zaman önce
рагы rağ sırt
cæг şæg is сæгы şæğ keçi
*
3. Aşağıdaki çalışmaları yapalım.
Fiil çekiminde şahıs zamirleri (цæсгомон номивæг) ve ekleri.
Fiil: кæнын kænın yaparım æз -ын æj-ın ben-ırım (yorum) мах -æм max -æm biz -ırız (yoruz) дь -ыс dı -ış sen -ırsın (yorsun) сьмах-ут şımax-ut siz -ırnız (yorsunuz) уьй-ы uıy-ı o -ır (yor) уьдон-ынц uıdon-ıns onlar-ırlar (yorlar)
*
а. Aşağıdaki ibareleri okurken fiilin ekine (мивдисæг фæсæфтуан) dikkat edelim.
*
æз кусын æj kuşın ben çalışırım
мах кусæм max kuşæm biz çalışırız
дь кусыс dı kuşış sen çalışırsın
сьмах кусут şımax kuşut siz çalışırsınız
уьй кусы uıy kuşı o çalışır
уьдон кусынц uıdon kuşıns onlar çalışırlar
*
b. Aşağıdaki ibareleri okurken fiilin ekine (мивдисæг фæсæфтуан) dikkat edelim.
*
æз дзурын æj zurın ben konuşurum
мах дзурæм max zuræm biz konuşuruz
дь дзурыс dı zurış sen konuşursun
сьмах дзурут şımax zurut siz konuşursunuz
уьй дзуры uıy zurı o konuşur
уьдон дзурынц uıdon zurıns onlar konuşurlar 
*
*

*
*
c. Aşağıdaki sözcükleri okuyalım.
Hangi şahıs ekini aldığını belirtelim.
Uygun yere yazalım.
*
бадыс badış oturursun
бадын badın otururum
бады badı oturur
бадут badut oturursunuz
бадæм badæm otururuz
бадынц badıns otururlar
*
d. Aşağıdaki fiillerin (мивдисæг) şahıs zamirleri (цæсгомон номивæг) çekimini yapalım.
*
хæрьн xærın yemek yemek
кæньн kænın yapmak
цæуьн sæuın gitmek
фьссьн fışşın yazmak
*
Örneğin:
*
æз хæрын æj xærın ben yerim
мах хæрæм max xæræm biz yeriz
дь хæрыс dı xærış sen yersin
сьмах хæрут şımax xærut siz yersiniz
уьй хæры uıy xærı o yer
уьдон хæрынц uıdon xærıns onlar yerler
*
KENDİMİZİ DENETLEYELİM
*
1. Aşağıdaki ibareleri okuyalım ve Türkçeye çevirelim.
*
æз цæуын æj sæuın мах бадæм max badæm дь кусыс dı kuşış сьмах зарут şımax jarut уьй фьссы uıy fışşı уьдон хæрынц uıdon xærıns
*
Kontrol edelim:
*
æз цæуьн æj sæuın ben giderim (ben gidiyorum)
дь кусьс dı kuşış sen çalışırsın (sen çalışıyorsun)
уьй фьссь uıy fışşı o yazar (o yazıyor)
мах бадæм max badæm biz otururuz (biz oturuyoruz)
сьмах зарут şımax jarut siz şarkı söylersiniz (siz şarkı söylüyorsunuz)
уьдон хæрьнц uıdon xærıns onlar yiyerler (onlar yiyorlar)
*
2. Aşağıdaki sözcüklerin çekimini yapalım.
*
кусьн kuşın çalışmak
дзурьн zurın konuşmak
бадьн badın oturmak
амайьн amayın duvar örmek
кæньн kænın yapmak
цæуьн sæuın gitmek
фьссьн fışşın yazmak
уромьн uromun durdurmak
кæсьн kæşın okumak
амоньн amonın öğretmek
аразьн arajın düzenlemek
æвзарьн ævjarın seçmek
лæууьн læuuın durmak
барьн barın ölçmek
дарьн darın saklamak
хæрьн xærın yemek
ивьн ivın değiştirmek
нæмьн næmın dövmek
курьн kurın istemek
дудьн dudın sızlamak
зарьн jarın şarkı söylemek
гуьрьн guırın doğmak
уьньн uının görmek
зоньн jonın bilmek
*
ÇALIŞMA
*
1. Aşağıdaki sorulara (фарст) cevap verelim.
a. А а ile Æ æ harfleri (дамгыæ) nasıl okunur?

b. У у harfi başka seslilerle (хыæлæсон) birlikte kullanıldığında hangi ünsüze dönüşür?
*
c. З з, С с, Ц ц, Дз дз harfleri (дамгыæ) nasıl okunur?
*
d. Гъ гъ harfi (дамгыæ) Türkçede hangi harfle gösterilir? 
*
2. Aşağıdaki sözcükleri (дзьрд) okuyalım.
*
ньв nıv fotoğraf
саби şabi bebek
зоньн jonın bilmek
бьл bıl dudak
дзул zul ekmek
зонд jond akıl
ньр nır şimdi
сьнтæг şıntæg karyola
yaг uag terbiye
уидьг uidıg kaşık
бьндз bınz sinek
цонг song kol
aуайьн auayın gitmek
æгыдау æğdau adet
цалх salx teker
кау kau çit
сьгызæрин şığjærin mücevher
*
3. Aşağıdaki sözcük köklerini (дзьрдь бьндур) fiil mastarına (мивдисæг фæрссагми) dönüştürelim.
*
кæс kæş oku
кæн kæn yap
бад bad otur
дзур zur konuş
лæуу læuu dur
хæр xær ye
фьсс fışş yaz
зар jar şarkı söyle
цæр sær yaşa
*
4. Aşağıdaki sözcükleri Alanca-Osetçe-İroncaya çevirelim ve yazalım. anne gün isim erkek delikanlı ekmek saat masa oturmak kalkmak gitmek okumak bakmak çalışmak yapmak görmek sokak yol yemek oynamak el ayak göz
*
5. Aşağıdaki ibareleri Alanca-Osetçe-İroncaya çevirelim ve yazalım.

Ben giderim (gidiyorum).
O gider (gidiyor). Biz gideriz (gidiyoruz).
Sen gidersin (gidiyorsun).
Onlar giderler (gidiyorlar).
*