Anasayfa
Publications
Paz Şub. 13, 2022 8:13 pm tarafından 
*
Birinci Ders
ЯПЭ ГУКЪИНЭ - BİRİNCİ DERS
А а= а
Е е= е
И и= i
У у= u
Ы ы= ı
О о= o
Э э= (a-e)
Bu yedi sesli harften ilk dört tanesi diğer sessiz harflerle hece
oluştururken belirtilen şekilde okunmakla birlikte tek başlarına
veya hece, sözcük başlarında;
A а Ğa şeklinde okunur, fakat bu tam olarak ğa değil de ( a )
sesinin çıktığı yerden çıkan,
orada oluşan bir ğa dır, gırtlaktan oluşmaz.
ğayn - ğayb
E e Ye şeklinde okunur. ye deki e de ( a - e ) arası bir sestir
И и Yı şeklinde okunur
У у w veya Arapçadaki vav harfinin sesi ile okunur.
М м Türkçe M-m harfi ile aynı sesi verir mı diye okunur.
ы Türkçe I-ı harfi ile aynı sesi verir ı diye okunur.
мы mı
ма ma
мо mo
мэ
ми mi
мий miy
мей mey
Еveи ile biten sözcüklerin sonuna gelen й sona Y sesi ekler.
Еveи Еvey
мы bu
мо şu
а o
Bunlar belirteç harfi almamış, işaret sıfatlarıdır,
sonrasında isim veya bir şey almak durumundadırlar.
Ауэ fakat
уэ sen
уи senin
и onun
Н н Türkçe N-n harfi ile aynı sesi verir, nı diye okunur.
ны nı
нэ ne
на na
ну nu
но no
ней ney
ний niy
нанэ nine
нану bebek
унэ ev
нэ göz
уанэ eğer eyer (atın üzerine konan)
ней kötü göz ( le bakmaktaki)
Р р Türkçedeki R-r harfi ile aynı sesi verir, rı diye okunur.
ры rı
рэ re
ра ra
ро ro
ру
ара
урэ
уэра
рауэ
мауэ
марэ
римэ
рамэ
нур
Bu dilde tek başlarına anlamları olmayan ы ve р sesleridir.
Diğer tüm sesler anlamlıdır.
Bu iki harf ise diğer harfler arasında dolgu,
kaynaştırma veya benzeri görevler alırlar.
p nesnelerin veya isimlerin veya isimlerin yerini tutan
sözcük sonlarına gelerek onları belirtili hale getirir.
İsimleri i haline getirir.
унэ ev
унэр evi
унэм eve
унэу ev olarak
Bu şu o işaret yoluyla isimlerin yerini tutan sözcükler.
İşaret ettikleri nesneleri belirtili hale getirirler.
Bu şu o işaret sıfatı
мыр
мор
ар
мыр bu
мор şu
ар o
мыра? bu mu?
мора? şu mu?
ара? o mu?
Унэр мыра? (Bahsi geçmiş) ev bu mu?
Унэр мора? Ev şu mu?
Унэр ара? Ev o mu?
Мыр уэра? Bu sen misin?
Мор уэра? Şu sen misin?
Ар уэра? O sen misin?
С с Türkçe S-s harfi ile aynı sesi verir, sı diye okunur.
сы
сэ
си
сей
сэ ben
уэ sen
а o
си benim
уи senin
и onun
си унэ evim
уи унэ evin
и унэ evi
си нанэ benim ninem
си уанэ benim eğerim
си нану benim bebeğim
синэ benim gözüm
уи нанэ senin ninen
уи уанэ senin eğerin
и нану senin bebeğin
у уинэ senin gözün
и нанэ onun ninesi
и уанэ onun eğeri
и нану onun bebeği
инэ onun gözü
Ш ш Türkçe Ş-ş sesi ile aynı sesi verir, şı diye okunur.
шы şı
шэ
ша
шу
шы at
сиш atım
уиш atın
шу atlı
иш atı
шы kardeş
сиш kardeşim
уиш kardeşin
иш kardeşi
шэ götür (onu götür emir)
сышэ beni götür. ( taşınmayan şeyler için)
Burada görüldüğü gibi си уи и kısa veya tak heceli sözcüklere
bitişik yazılır,
uzun ve çok heceli sözcüklerde ayrı yazılır.
Щ щ ş' Türkçede karşılığı olmadığından ses öğreticiden alınmalıdır.
Bu ses şu andaki durumu belirten sestir.
Fiil sonuna gelerek o fiile yapılmış edilmiş durumda
dır dir dur anlamı katar.
İsim veya sıfat veya ismin yerini tutan sözcük sonuna gelerek
odur budur gibi anlamlar katar.
Мыр унэщ Bu evdir.
Мыр сэращ Bu benim
Мыр шыщ Bu attır.
Мыр нанэщ Bu ninedir
Мыр уэращ Bu sensin
Мыр уанэщ Bu eğerdir
Мыр анэщ Bu annedir
Мыр аращ Bu odur
Унэр мыращ (Bahsettiğimiz) ev budur.
Унэр мыра( щ )
Bu cümlelerde щ kalkarsa cümle soru cümlesi olur.
Мыр унэ? Bu ev mi?
Мыр уанэ? Bu eğer mi?
Мор нанэ? Şu nine mi?
Ар шы? Bu at mı?
Унэщ Evdir
Уанэщ eğerdir.
Ар нанэщ O ninedir.
Шыщ Attır.
Мыр сэ си унэщ Bu benim evimdir
Мыр сэ си уанэщ Bu benim eğerimdir.
Ар сэ си нанэщ O benim ninemdir
Ар Умар ишщ O Ömer'in atıdır.
Мор сэ си анэщ Şu benim annemdir.
Щынэ kuzu
щынэр kuzuyu
щынэм kuzuya
Щынэр шэ Kuzuyu götür.
Нанэ и щынэр шэ Ninenin kuzusunu götür.
Си нанэ и щынэр шэ Ninemin kuzusunu götür.
Мыр щынэщ Bu kuzudur
Мыр нанэ и щынэщ Bu ninenin kuzusudur
Мыр Умар и щынэщ Bu Ömer'in kuzusudur
Мыщэ Ayı
Мор мыщэщ Şu ayıdır
Мор Умар и мыщэщ Şu Ömer'in ayısıdır
Ар Умар и мыщэ? O Ömer'in ayısı mı?
Ар Умар и мыщэщ O Ömer'in ayısıdır
Нысэ Gelin
Мыр нанэ и нысэщ Bu ninenin gelinidir.
Нысэр унэм шэ Gelini eve götür
Мыри Умар и нысэщ Bu da Ömer'in gelini
Ари унэм шэ Onu da eve götür.
мы-- Olumsuzluk ekidir.
Yapma etme eyleme gibi anlamlar oluşturur.
Т т Türkçe t harfi ile aynı sestir. tı diye okunur.
ты
тэ
та
ти
то
матэ sepet
танэ dana
щыт ayakta dur (emir)
щыс Otur (emir)
Нанэ щысщ Nine oturuyor.
Умар щытщ Ömer ayakta duruyor.
Умар, танэр унэм шэ Ömer, danayı eve götür.
Умар, танэр унэм умышэ Ömer, danayı eve götürme
Мыщэр унэм шэ Ayıyı eve götür.
Мыщэр унэм умышэ Ayıyı eve götürme.
Щынэр унэм шэ Kuzuyu eve götür.
Щынэр унэм умышэ Kuzuyu eve götürme
у/мы/шэ =
у - мы - шэ
у -- sen мы -- yapma etme шэ-- fiil -- Sen götürme.
Нанэ унэм сшащ Nineyi eve götürdüm (götürmüş durumdayım)
Щынэр унэм сшащ Kuzuyu eve götürdüm.
Умар унэм сшащ Ömer'i eve götürdüm
сшащ
с/ш/а/щ
с-- ben (götüren)
ш-- Fiil kökü(götürmek)
а-- Geçmiş zamanda
щ-- Götürmüş durumdayım.
işaret edilerek gösterilen ve sorulan şeylerin soru şekli ve
cevabı
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар уанэщ O eğerdir.
Мыр сыт? Bu nedir?
Мыр щынэщ Bu kuzudur
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар унэщ O evdir.
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар мыщэщ O ayıdır
Мыр Умар и мыщэ? Bu Ömer'in ayısı mı?
Ар Умар и мыщэщ O Ömer'in ayısıdır.
Мор нанэ и нысэ? Şu ninenin gelini mi?
Ар нанэ и нысэщ O ninenin gelinidir.
Dilin ses dili olması nedeniyle bütün sesler belirli kurallar
çerçevesinde anlam ilgileri oluştururlar.
Bu nedenle telaffuzları iyi öğrenilmesi gereken oluşturdukları
anlamlar yeri geldikçe öğrenilecek ses çaprazlamaları.
Унэ
уанэ
сэ
уэ
ар
Нысэ
санэ
уасэ
усэ
уэрам
Умар
мыщэ
Щынэ
щауэ
танэ
си
уи
и
шэ
щэ
умышэ
умыщэ
ны
ныш
нашэ
наша
нешэ
нэша
нышэ
щэ
щэн
Щынэ
ща
щанэ
щана
нащэ
щыу
щыуэ
щыуа
щауа
щымэ
щыма
Birinci Ders
ЯПЭ ГУКЪИНЭ - BİRİNCİ DERS
А а= а
Е е= е
И и= i
У у= u
Ы ы= ı
О о= o
Э э= (a-e)
Bu yedi sesli harften ilk dört tanesi diğer sessiz harflerle hece
oluştururken belirtilen şekilde okunmakla birlikte tek başlarına
veya hece, sözcük başlarında;
A а Ğa şeklinde okunur, fakat bu tam olarak ğa değil de ( a )
sesinin çıktığı yerden çıkan,
orada oluşan bir ğa dır, gırtlaktan oluşmaz.
ğayn - ğayb
E e Ye şeklinde okunur. ye deki e de ( a - e ) arası bir sestir
И и Yı şeklinde okunur
У у w veya Arapçadaki vav harfinin sesi ile okunur.
М м Türkçe M-m harfi ile aynı sesi verir mı diye okunur.
ы Türkçe I-ı harfi ile aynı sesi verir ı diye okunur.
мы mı
ма ma
мо mo
мэ
ми mi
мий miy
мей mey
Еveи ile biten sözcüklerin sonuna gelen й sona Y sesi ekler.
Еveи Еvey
мы bu
мо şu
а o
Bunlar belirteç harfi almamış, işaret sıfatlarıdır,
sonrasında isim veya bir şey almak durumundadırlar.
Ауэ fakat
уэ sen
уи senin
и onun
Н н Türkçe N-n harfi ile aynı sesi verir, nı diye okunur.
ны nı
нэ ne
на na
ну nu
но no
ней ney
ний niy
нанэ nine
нану bebek
унэ ev
нэ göz
уанэ eğer eyer (atın üzerine konan)
ней kötü göz ( le bakmaktaki)
Р р Türkçedeki R-r harfi ile aynı sesi verir, rı diye okunur.
ры rı
рэ re
ра ra
ро ro
ру
ара
урэ
уэра
рауэ
мауэ
марэ
римэ
рамэ
нур
Bu dilde tek başlarına anlamları olmayan ы ve р sesleridir.
Diğer tüm sesler anlamlıdır.
Bu iki harf ise diğer harfler arasında dolgu,
kaynaştırma veya benzeri görevler alırlar.
p nesnelerin veya isimlerin veya isimlerin yerini tutan
sözcük sonlarına gelerek onları belirtili hale getirir.
İsimleri i haline getirir.
унэ ev
унэр evi
унэм eve
унэу ev olarak
Bu şu o işaret yoluyla isimlerin yerini tutan sözcükler.
İşaret ettikleri nesneleri belirtili hale getirirler.
Bu şu o işaret sıfatı
мыр
мор
ар
мыр bu
мор şu
ар o
мыра? bu mu?
мора? şu mu?
ара? o mu?
Унэр мыра? (Bahsi geçmiş) ev bu mu?
Унэр мора? Ev şu mu?
Унэр ара? Ev o mu?
Мыр уэра? Bu sen misin?
Мор уэра? Şu sen misin?
Ар уэра? O sen misin?
С с Türkçe S-s harfi ile aynı sesi verir, sı diye okunur.
сы
сэ
си
сей
сэ ben
уэ sen
а o
си benim
уи senin
и onun
си унэ evim
уи унэ evin
и унэ evi
си нанэ benim ninem
си уанэ benim eğerim
си нану benim bebeğim
синэ benim gözüm
уи нанэ senin ninen
уи уанэ senin eğerin
и нану senin bebeğin
у уинэ senin gözün
и нанэ onun ninesi
и уанэ onun eğeri
и нану onun bebeği
инэ onun gözü
Ш ш Türkçe Ş-ş sesi ile aynı sesi verir, şı diye okunur.
шы şı
шэ
ша
шу
шы at
сиш atım
уиш atın
шу atlı
иш atı
шы kardeş
сиш kardeşim
уиш kardeşin
иш kardeşi
шэ götür (onu götür emir)
сышэ beni götür. ( taşınmayan şeyler için)
Burada görüldüğü gibi си уи и kısa veya tak heceli sözcüklere
bitişik yazılır,
uzun ve çok heceli sözcüklerde ayrı yazılır.
Щ щ ş' Türkçede karşılığı olmadığından ses öğreticiden alınmalıdır.
Bu ses şu andaki durumu belirten sestir.
Fiil sonuna gelerek o fiile yapılmış edilmiş durumda
dır dir dur anlamı katar.
İsim veya sıfat veya ismin yerini tutan sözcük sonuna gelerek
odur budur gibi anlamlar katar.
Мыр унэщ Bu evdir.
Мыр сэращ Bu benim
Мыр шыщ Bu attır.
Мыр нанэщ Bu ninedir
Мыр уэращ Bu sensin
Мыр уанэщ Bu eğerdir
Мыр анэщ Bu annedir
Мыр аращ Bu odur
Унэр мыращ (Bahsettiğimiz) ev budur.
Унэр мыра( щ )
Bu cümlelerde щ kalkarsa cümle soru cümlesi olur.
Мыр унэ? Bu ev mi?
Мыр уанэ? Bu eğer mi?
Мор нанэ? Şu nine mi?
Ар шы? Bu at mı?
Унэщ Evdir
Уанэщ eğerdir.
Ар нанэщ O ninedir.
Шыщ Attır.
Мыр сэ си унэщ Bu benim evimdir
Мыр сэ си уанэщ Bu benim eğerimdir.
Ар сэ си нанэщ O benim ninemdir
Ар Умар ишщ O Ömer'in atıdır.
Мор сэ си анэщ Şu benim annemdir.
Щынэ kuzu
щынэр kuzuyu
щынэм kuzuya
Щынэр шэ Kuzuyu götür.
Нанэ и щынэр шэ Ninenin kuzusunu götür.
Си нанэ и щынэр шэ Ninemin kuzusunu götür.
Мыр щынэщ Bu kuzudur
Мыр нанэ и щынэщ Bu ninenin kuzusudur
Мыр Умар и щынэщ Bu Ömer'in kuzusudur
Мыщэ Ayı
Мор мыщэщ Şu ayıdır
Мор Умар и мыщэщ Şu Ömer'in ayısıdır
Ар Умар и мыщэ? O Ömer'in ayısı mı?
Ар Умар и мыщэщ O Ömer'in ayısıdır
Нысэ Gelin
Мыр нанэ и нысэщ Bu ninenin gelinidir.
Нысэр унэм шэ Gelini eve götür
Мыри Умар и нысэщ Bu da Ömer'in gelini
Ари унэм шэ Onu da eve götür.
мы-- Olumsuzluk ekidir.
Yapma etme eyleme gibi anlamlar oluşturur.
Т т Türkçe t harfi ile aynı sestir. tı diye okunur.
ты
тэ
та
ти
то
матэ sepet
танэ dana
щыт ayakta dur (emir)
щыс Otur (emir)
Нанэ щысщ Nine oturuyor.
Умар щытщ Ömer ayakta duruyor.
Умар, танэр унэм шэ Ömer, danayı eve götür.
Умар, танэр унэм умышэ Ömer, danayı eve götürme
Мыщэр унэм шэ Ayıyı eve götür.
Мыщэр унэм умышэ Ayıyı eve götürme.
Щынэр унэм шэ Kuzuyu eve götür.
Щынэр унэм умышэ Kuzuyu eve götürme
у/мы/шэ =
у - мы - шэ
у -- sen мы -- yapma etme шэ-- fiil -- Sen götürme.
Нанэ унэм сшащ Nineyi eve götürdüm (götürmüş durumdayım)
Щынэр унэм сшащ Kuzuyu eve götürdüm.
Умар унэм сшащ Ömer'i eve götürdüm
сшащ
с/ш/а/щ
с-- ben (götüren)
ш-- Fiil kökü(götürmek)
а-- Geçmiş zamanda
щ-- Götürmüş durumdayım.
işaret edilerek gösterilen ve sorulan şeylerin soru şekli ve
cevabı
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар уанэщ O eğerdir.
Мыр сыт? Bu nedir?
Мыр щынэщ Bu kuzudur
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар унэщ O evdir.
Мыр сыт? Bu nedir?
Ар мыщэщ O ayıdır
Мыр Умар и мыщэ? Bu Ömer'in ayısı mı?
Ар Умар и мыщэщ O Ömer'in ayısıdır.
Мор нанэ и нысэ? Şu ninenin gelini mi?
Ар нанэ и нысэщ O ninenin gelinidir.
Dilin ses dili olması nedeniyle bütün sesler belirli kurallar
çerçevesinde anlam ilgileri oluştururlar.
Bu nedenle telaffuzları iyi öğrenilmesi gereken oluşturdukları
anlamlar yeri geldikçe öğrenilecek ses çaprazlamaları.
Унэ
уанэ
сэ
уэ
ар
Нысэ
санэ
уасэ
усэ
уэрам
Умар
мыщэ
Щынэ
щауэ
танэ
си
уи
и
шэ
щэ
умышэ
умыщэ
ны
ныш
нашэ
наша
нешэ
нэша
нышэ
щэ
щэн
Щынэ
ща
щанэ
щана
нащэ
щыу
щыуэ
щыуа
щауа
щымэ
щыма
